Ülkemizin koronavirüs ile olan mücadelesinde aile hekimleri olarak acil servis çalışanları ile birlikte hep en ön safta olduk. Ön planda olan yataklı tedavi veren sağlık kuruluşları gibi görünse de her salgında önemli olanın hasta olanı iyileştirmekle beraber ve hatta daha öncelikli olanın salgının yayılmasını önlemek ve bundan zarar görebilecek olanı korumak gerektiğini koruyucu hekimler olarak söyledik ve uygularımıza bu yönde düzenlemeler getirdik.

    Korona virüs ekseriyetle damlacık yolu ile bulaşan bir mikroptur. Kişiler konuşmaları öksürmeleri aksırmaları hapşırmaları sırasında gözle görülemeyecek boyutta küçük aerosoller (damlacıklar) saçarlar. Hasta iseler bu aerosollerin içinde o hastalığın mikropları bulunur. Bu aerosoller havada asılı kalamaz. Yer çekimi etkisi ile yere çökerler. Konuşma esnasında 1,5-2 mt  hatta hapşırmada 8mt ye kadar bu saçılım gerçekleşebilir. O esnada kişinin karşısında iseniz , kişide maske yoksa sizde maske yoksa size de bulaşır. Ancak virüs düştüğü yerde birkaç saate (2-8 saat arası)kadar canlılığını koruyabilir. Bu zaman zarfında o yüzeylere ellerinizi bulaştırır ve ellerinizi de yüzünüzde ağız burun ve göz çevresine sürerseniz yine hastalığın size bulaşmasına sebep olursunuz. Bu bilgileri başta verelim ki sonradan yaptıklarımızı aldığımız tedbirleri anlamlandıralım.  İlk vaka ülkemize geldiğinden itibaren kademeli olarak ülkece tedbirleri devreye soktuk. Ancak belki de durumun vahametini iyi anlatamadık. İşte burada sosyal mesafe, el yıkama ve dışarı çıkarken özellikle market ve pazaryeri gibi kalabalık ortamlara girerken ve sağlık kuruluşlarına başvuru esnasında maske kullanımının önemi görülmektedir. Neticede virüs tüm ülkeye yayıldı. Tabir caizse hastalık ve virüs yerlileşti.

    Ülkemizde bu süreç yaşanırken yani korona günleri başlamışken 1. basamakta erteleyemeyeceğimiz geciktiremeyeceğimiz işlerimiz var; diyabet, hipertansiyon, KOAH, astım, kardiyovasküler hastalıklar, nörolojik hastalıklar, kas iskelet sistemi hastalıkları, romatizmal hastalıklar, hematoloji hastalıklar, diğer üst solunum yolu hastalıkları, diğer alt solunum yolu hastalıkları, malignite dediğimiz kanserler, çocukluk çağı hastalıkları, vs; sağlıklı bebek çocuk takipleri, gebelerimizin süreci sağlıklı geçirebilmeleri için izlemleri, genel bağışıklama programımız içinde bulunan aşılarımız tatile çıkmadılar ve halen tüm hızıyla devam ediyorlar, tanı, tedavi ve takip bekliyorlar.
    Rutin çocukluk dönemi aşılarını şu dönemde yapmaz isek çocuk felci, kızamık gibi virüsle bulaşan diğer hastalıklar da korona gibi can almaya başlayacaktır.
Tüm bunların düzenli şekilde yapılabilmesi için koronadan arınmış temiz kirlenmemiş enfekte olmamış bulaştırıcılığı olmayan hizmette devamlılığı sağlayan sağlık kuruluşlarına ihtiyacımız var. Koronavirüs salgını var diye hayatı da diğer hizmetleri de askıya alamayız. Tedbirlerle birlikte bu hizmetleri sunmaya ve korona dışındaki sağlık hizmetleri ihtiyacı olanlara sağlık hizmetini sunmaya devam etmeliyiz.
    İşte bu minvalde bizler de aile sağlığı merkezlerimizin çalışma şekillerini sağlık bakanlığının bilgisi dahilinde değiştirdik. Belli gün ve saatleri temiz saatler (virüs yükünün olmadığı) ilan ettik. Bu saatlerde normal hasta kabul etmeyip sadece bebek, gebe ve çocuk hastalarımıza ayırdık. O saatlerin öncesinde aile sağlığı merkezleri dezenfektan maddelerle olası temas edilecek tüm yüzeyleri temizlenip hazırlanıyor. Personelimiz koruyucu ekipmanları ile size temas ediyor. El dezenfektanları ile sürekli el hijyenlerini sağlıyorlar. Aile sağlığı merkezlerimizde mümkün olduğunca sosyal mesafe kuralı çerçevesinde olası vaka tanımlamalarına uyup uymadığının kontrolleri sorgulanarak ve bu çerçevede gerekli önlemler alınarak azami ölçüde aerosol oluşumunu engelleyerek bir başka deyişle triyaj yaparak hasta kabul ediyoruz. İçeri aldığımız her hasta henüz belirti vermemiş bir virüs taşıyıcısı olabilir. Kişilerin bulaşıcılığın engellemek için 16 mt² yakınında kimse olmamalıdır. Bu yüzden bazen ASM’lerde kapıda durdurulacaksınız bazen kapılar kapalı olacak. Tüm bunlar sizlerin güvenliği için içerideki vatandaşımız çıkınca alan genişliğine göre 1 yada 2 kişi alınıp işlemleri yapılacaktır. Tüm önlemlere rağmen dünyada olduğu gibi en yüksek risk sağlık çalışanlarında ve tesislerinde bulunmaktadır. Bu tesislere zorunlu olmadıkça gitmemelisiniz. Şehrimizde de sağlık çalışanlarımızdan aile sağlığında görevli personelimizden bu hastalığa yakalananlar oldu ve olmaya devam edecek. Bu olduğunda aile sağlığı merkezi kapatılıp çalışanlar testten geçiriliyor. Hasta personeller karantinaya alınıyor. Merkez dezenfekte edilip tesis yeniden hizmete açılıyor. Bu bazen birkaç gün sürebiliyor. Yapılanlar enfeksiyonun sağlıklı bireylere yayılımını azaltmak ve hastalığın bulaşma riskini azaltmak için olduğu bilinci ile sağlık çalışanlarına anlayış göstermek ve güvenmek gerekiyor. Bazı arkadaşlarımız ise salgınla mücadele için hastanelerde görev yapıyor. En riskli yerlerde çalışıyorlar. Onlar görev başında olmayabilir. Hiçbirimiz tatilde veya oyunda , eğlencede değiliz. Aile hekiminizi yada aile sağlığı çalışanınızı yerinde bulamazsanız bilin ki ya kendi hastadır, ya da hasta olan kişilerle ilgileniyordur. Onlara güvenin, saygı duyun ve bu mücadelelerinde destek olun. Korona günleri herkes için zor bir süreç. Zaman ilerledikçe hasta arkadaşlarımızın sayısı artıyor. Hatta belki başka şehirlerde olduğu gibi şehrimizde de koronaya sağlık çalışanlarımızdan şehitler vereceğiz. Bunun bilincindeyiz korkmuyoruz, kaçmıyoruz. Sizlerin sağlığı için yeminimize sadık olarak devletimizin emrinde vazifemizin başındayız. Ancak önce 1. Basamak mı yoksa 2. ve 3. Basamak mı çalışan sıkıntısına girecek bilemiyoruz. Bunu da korona ile olan mücadelemizde vatandaşımızın bilim kurulu önderliğinde tüm hekimlerimizin önerilerine ve devlet büyüklerimizin aldığı tedbirlere ne kadar özenle uyup uymadığı belirleyecek. Birçok iş ve işlemin yapıldığı aile sağlığı merkezlerimizin bir kısmı aylarca kapalı kalmak zorunda kalabilir. Belki hastaneler personelsizlikten kapanabilir. Bunlara da hazır olmak lazım. Evlerinizde kalın. Eş, dost, akraba ziyareti yapmayın. Ellerinizi gerek kolonya gerek el dezenfektanı ama en etkilisi sabunla en az 30-40 sn yıkayın. Sürekli ve usanmadan. Süreç sonunda elleriniz sık yıkamaktan veya dezenfektan kullanmaktan çatladı ve güzelliğini kaybetti ise siz bu işin hakkını vermişsiniz demektir. Sıkılacaksınız bunalacaksınız. Ama inanın hastanede olmak evde sıkılmaktan hayal edemeyeceğiniz kadar kötü. En az 2 ay daha sabırlı olup süreci kontrol edilebilir hale getirmek için haydi Sakarya, haydi Türkiye önerilere kulak ver. Biz koronanın da üstesinden geliriz.


    Dr. Tüba YILDIZ
    Sakarya Aile Hekimleri Derneği Başkanı